Aneks 7c: Marka 10:11-12 i fałszywa równość w cudzołóstwie

Ta strona jest częścią serii o związkach, które Bóg akceptuje, i ma następującą kolejność:

Znaczenie Marka 10 w doktrynie rozwodu

Ten artykuł obala błędne interpretacje Marka 10:11-12, które sugerują, że Jezus nauczał równości mężczyzn i kobiet w kwestii cudzołóstwa lub że kobiety mogły inicjować rozwód w kontekście żydowskim.

PYTANIE: Czy Marka 10:11-12 jest dowodem na to, że Jezus zmienił Boże prawo dotyczące rozwodu?

ODPOWIEDŹ: Nie jest — nawet w najmniejszym stopniu. Najważniejszym argumentem przeciwko poglądowi, że w Marka 10:11-12 Jezus uczy, iż (1) kobieta również może być ofiarą cudzołóstwa oraz (2) kobieta może rozwieść się z mężem, jest fakt, że takie rozumienie stoi w sprzeczności z ogólnym nauczaniem Pisma na ten temat.

Zasadniczą zasadą egzegezy teologicznej jest, by nie budować doktryny na podstawie jednego wersetu. Należy uwzględnić cały kontekst biblijny, w tym to, co mówią inne natchnione księgi i autorzy. To fundamentalna zasada, która zachowuje integralność doktrynalną Pisma i zapobiega wyizolowanym lub zniekształconym interpretacjom.

Innymi słowy, te dwa błędne wnioski wyciągane z tego zdania w Marku są zbyt poważne, by twierdzić, że właśnie tutaj Jezus zmienił wszystko, czego Bóg nauczał w tej kwestii od czasów patriarchów.

Gdyby rzeczywiście była to nowa instrukcja Mesjasza, powinna pojawiać się gdzie indziej — i to wyraźniej — zwłaszcza w Kazaniu na Górze, gdzie poruszono temat rozwodu. Mielibyśmy coś w rodzaju:
„Słyszeliście, że powiedziano dawnym: mężczyzna może opuścić żonę i pojąć inną dziewicę albo wdowę. Lecz Ja wam powiadam: jeśli opuści żonę, by zjednoczyć się z inną, cudzołoży przeciw pierwszej…”

Tego, oczywiście, nie ma.

Egzegeza Marka 10:11-12

Rozdział 10 Ewangelii Marka jest silnie osadzony w kontekście. Fragment powstał w czasach, gdy rozwody dokonywały się przy minimalnych zasadach i mogły być inicjowane przez obie płcie — co bardzo różni się od realiów z dni Mojżesza czy Samuela. Wystarczy przypomnieć powód uwięzienia Jana Chrzciciela. To była Palestyna Heroda, a nie patriarchów.

W tym czasie Żydzi byli silnie pod wpływem zwyczajów grecko-rzymskich, także w sprawach małżeństwa, wyglądu zewnętrznego, pozycji kobiet itd.

Doktryna rozwodu „z jakiegokolwiek powodu”

Doktryna rozwodu „z jakiegokolwiek powodu”, nauczana przez rabina Hillela, była skutkiem presji społecznej wywieranej na żydowskich mężczyzn, którzy — co typowe dla upadłej natury — chcieli pozbywać się żon, by pojąć inne: atrakcyjniejsze, młodsze lub z bogatszych rodzin.

To myślenie, niestety, żyje do dziś, także w kościołach, gdzie mężczyźni opuszczają żony, by łączyć się z innymi — niemal zawsze również z kobietami już rozwiedzionymi.

Trzy kluczowe punkty językowe

Fragment w Marka 10:11 zawiera trzy słowa kluczowe, które pomagają wyjaśnić właściwy sens tekstu:

και λεγει αυτοις Ος εαν απολυση την γυναικα αυτου και γαμηση αλλην μοιχαται ἐπ’ αὐτήν

γυναικα (gynaika)

γυναίκα to biernik liczby pojedynczej od γυνή — termin, który w kontekstach małżeńskich, takich jak Marek 10:11, odnosi się konkretnie do mężatki, a nie do kobiety w ogóle. Pokazuje to, że odpowiedź Jezusa koncentruje się na naruszeniu przymierza małżeńskiego, a nie na nowych prawomocnych więziach z wdowami czy dziewicami.

ἐπ’ (epí)

ἐπί to przyimek, który zwykle znaczy „na”, „nad”, „u”, „w”. Choć niektóre przekłady wybierają w tym wersecie „przeciw”, nie jest to najczęstszy odcień znaczeniowy ἐπί — zwłaszcza w świetle kontekstu językowego i teologicznego.

W najczęściej używanej Biblii na świecie, NIV (New International Version), na przykład, z 832 wystąpień ἐπί tylko 35 tłumaczy się jako „przeciw”; w pozostałych przekaz to „na”, „nad”, „w”, „z”.

αὐτήν (autēn)

αὐτήν to forma biernika liczby pojedynczej rodzaju żeńskiego zaimka αὐτός. W grece biblijnej (koine) w Marku 10:11 słowo „αὐτήν” (autēn — „ją”) nie precyzuje, o którą kobietę chodzi.

Dwuznaczność gramatyczna wynika z dwóch możliwych poprzedników:

τὴν γυναῖκα αὐτοῦ („jego żonę”) — pierwsza kobieta
ἄλλην („inną [kobietę]”) — druga kobieta

Obie są w rodzaju żeńskim, w liczbie pojedynczej, w bierniku i pojawiają się w tej samej strukturze zdania, co czyni odniesienie „αὐτήν” gramatycznie niejednoznacznym.

Tłumaczenie uwzględniające kontekst

Biorąc pod uwagę oryginał, przekład najbardziej spójny z kontekstem historycznym, językowym i doktrynalnym brzmiałby:

„Ktokolwiek opuszcza swoją żonę (γυναίκα) i poślubia inną — to jest inną γυναίκα, inną kobietę, która jest już żoną kogoś — cudzołoży na/u/wraz z (ἐπί) nią.”

Sens jest jasny: mężczyzna, który opuszcza swoją prawowitą żonę i łączy się z inną kobietą, która również była już żoną innego mężczyzny (a więc nie dziewicą), dopuszcza się cudzołóstwa z tą nową kobietą — duszą już złączoną z innym mężczyzną.

Prawdziwe znaczenie czasownika „apolýō”

Co do poglądu, że Marek 10:12 dostarcza biblijnego poparcia dla rozwodu prawnego inicjowanego przez kobietę — i że mogłaby ona następnie poślubić innego mężczyznę — jest to interpretacja anachroniczna, bez oparcia w pierwotnym kontekście biblijnym.

Po pierwsze, bo w tym samym wersecie Jezus kończy wypowiedź, mówiąc, że jeśli złączy się z innym mężczyzną, oboje dopuszczają się cudzołóstwa — dokładnie tak, jak stwierdza w Mateusza 5:32. Lecz językowo błąd wynika z właściwego znaczenia czasownika tłumaczonego w większości Biblii jako „rozwieść się”: ἀπολύω (apolýō).

Tłumaczenie jako „rozwód” odzwierciedla współczesne zwyczaje, podczas gdy w czasach biblijnych ἀπολύω znaczyło po prostu: uwolnić, puścić, wypuścić, odesłać, wśród innych czynności fizycznych lub relacyjnych. W biblijnym użyciu ἀπολύω nie niesie znaczenia prawnego — to czasownik opisujący rozłączenie, bez implikacji formalnego aktu prawnego.

Innymi słowy, Marek 10:12 po prostu stwierdza, że jeśli kobieta opuści męża i złączy się z innym mężczyzną podczas gdy pierwszy wciąż żyje, dopuszcza się cudzołóstwa — nie z powodu kwestii prawnych, lecz dlatego, że łamie przymierze wciąż obowiązujące.

Zakończenie

Właściwa lektura Marka 10:11-12 zachowuje spójność z resztą Pisma, które rozróżnia między dziewicami a mężatkami, i zapobiega wprowadzaniu nowych doktryn na podstawie jednego słabo przetłumaczonego zdania.